Definicje partnerstwa
Partnerstwo to dobrowolne porozumienie organizacji reprezentujących różne sektory życia społecznego – publiczny, gospodarczy i pozarządowy – zawarte w celu współpracy przy realizacji projektu lub programu zgodnego z celami rozwoju zrównoważonego, do którego wszyscy partnerzy wnoszą swoje kompetencje i zasoby, w którym wspólnie ponoszą ryzyko, oraz dzielą się korzyściami wynikającymi z osiągnięcia wspólnych celów partnerstwa i celów poszczególnych organizacji członkowskich. Partnerstwa mogą być powoływane w celu długotrwałej współpracy zmierzającej do działania na rzecz rozwoju lokalnego, społeczeństwa lokalnego, zatrudnienia, rozwiązywania problemów społecznych. Partnerstwo może również zostać zawiązane w celu realizacji konkretnego, pojedynczego projektu, np. Partnerstwa Na Rzecz Rozwoju zawiązane do realizacji projektów w ramach Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL.
Natomiast gdy mówimy o partnerstwie lokalnym, mamy na myśli współpracę trwałą, efektywną, ukierunkowaną na cele i transfer wiedzy – współpracę, w której podmioty nawzajem się ubogacają, otwierając się na bogactwo doświadczeń innych i na odmienne sposoby myślenia.
Partnerstwo lokalne możemy zatem zdefiniować jako platformę współpracy pomiędzy różnorodnymi partnerami, którzy wspólnie w sposób systematyczny, trwały i z wykorzystaniem innowacyjnych metod oraz środków planują, projektują, wdrażają i realizują określone działania i inicjatywy, których celem jest rozwój lokalnego środowiska społeczno-gospodarczego i budowa tożsamości lokalnej wśród członków danej społeczności.
Zapisy o partnerstwie lokalnym w dokumentach Unii Europejskiej.
W Strategii Lizbońskiej jedną z najważniejszych zasad jest zaangażowanie partnerów społecznych. W raporcie, dotyczącym szczytu w Lizbonie, czytamy: „Partnerzy społeczni mają do odegrania kluczową rolę we wsparciu przemian mających na celu stworzenie społeczeństwa i gospodarki opartej na wiedzy. Ich wkład potrzebny jest nie tylko z powodu radykalnych zmian na rynku pracy, ale także ze względu na konieczność zapewnienia wspólnego rozumienia wszystkich elementów, które potrzebne są do stworzenia dynamicznej gospodarki – od zasobów ludzkich poprzez pomysły do rynku”.
Rola partnerów społecznych jest także szczególnie akcentowana w komunikacie Komisji na wiosenny szczyt Rady Europejskiej: „Wspólne działania na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia” z 2005 r. oraz „Czas wrzucić wyższy bieg” z 2006 r. Partnerstwo lokalne należy także do podstawowych zasad Europejskiej Strategii Zatrudnienia. Programy ramowe, dotyczące rozwoju sfery badawczo-rozwojowej, w nowych edycjach kładą coraz większy nacisk na tworzenie partnerstw publiczno-prywatnych.
Na poziomie unijnym, głównym aktem prawnym, który dotyka kwestii partnerstwa jest Rozporządzenie Rady WE nr 1260/1999 z dn. 12 czerwca 1999, ustanawiające przepisy ogólne w sprawie funduszy strukturalnych. Regulacje zawarte w tym rozporządzeniu mają charakter ogólny i zawierają zbiór wytycznych określających w jaki sposób państwa członkowskie powinny oddziaływać na uczestnictwo i zaangażowanie potencjalnych partnerów. Jest w tym miejscu mowa, iż udział partnerów społecznych powinien zostać zagwarantowany na każdym etapie udzielania wsparcia finansowanego w ramach funduszy strukturalnych UE. Zasada partnerstwa jest naczelną zasadą w zakresie zarządzania funduszami strukturalnymi. Oznacza to, że niemal każde działanie realizowane z wykorzystaniem środków pochodzących z funduszy strukturalnych powinno być realizowane w oparciu o partnerstwo.
Podstawy prawne funkcjonowania partnerstw w Polsce
Regulacje prawne dotyczące partnerstwa zawarte zostały m.in. w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Rozdział 8). Dotyczą one głównie lokalnych partnerstw prorozwojowych działających w obszarze rynku pracy. Zgodnie z zapisami w/w ustawy: „polityka rynku pracy realizowana przez władze publiczne opiera się na dialogu
i współpracy z partnerami społecznymi, w szczególności w ramach:
1) działalności rad zatrudnienia;
2) partnerstwa lokalnego;
3) uzupełniania i rozszerzania oferty usług publicznych służb zatrudnienia przez partnerów
społecznych i agencje zatrudnienia.”
Przepisy ustawowy mówią również, że instytucje partnerstwa lokalnego realizują zadania określone w ustawie, m.in. promocja zatrudnienia, aktywizacja zawodowa bezrobotnych
i poszukujących pracy, doradztwo i poradnictwo zawodowe i pośrednictwo pracy. Instytucje partnerstwa lokalnego realizujące powyższe zadania wspierane są przez organy samorządu terytorialnego. W ustawie jest również mowa o finansowaniu ze środków Funduszu Pracy takich działań partnerstwa jak m.in. organizacja spotkań i konferencji z udziałem przedstawicieli instytucji partnerskich oraz instytucji realizujących inicjatywy partnerów rynku pracy. Jest to największa korzyść wynikająca z prawnego uregulowania działalności partnerstw – ustawowa gwarancja wsparcia ze strony samorządu i możliwość dofinansowania działań ze środków Funduszu Pracy.
Możliwości te niosą jednak za sobą pewne wymogi. Najważniejszym z nich jest konieczność sformalizowania struktury partnerstwa oraz określenie i wypracowanie regulaminu współpracy, który powinien być przyjęty przez wszystkich partnerów. Regulamin taki musi również zostać zaakceptowany przez właściwe organy samorządu terytorialnego uczestniczącego w partnerstwie w formie odpowiednich uchwał. Rolę lidera takiego partnerstwa musi pełnić Powiatowy Urząd Pracy.
Partnerstwa publiczno-społeczne – wg ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie
Najistotniejsze z punktu wiedzenia organizacji pozarządowych są jednak przepisy regulujące tworzenie i funkcjonowanie partnerstw publiczno-społecznych. Nowelizacja ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie daje możliwość tworzenia partnerstw publiczno-społecznych na czas realizacji zadania publicznego nie dłuższy niż 5 lat. Partnerstwo składa się z co najmniej trzech partnerów, przy czym co najmniej jednym partnerem jest partner publiczny i przynajmniej jednym – partner społeczny. Partnerstwo działa w formie związku stowarzyszeń, a to oznacza, że na dzień dzisiejszy powinny w jego skład wchodzić co najmniej trzy stowarzyszenia. Do partnerstwa może przystąpić także przedsiębiorca, jako członek wspierający, w szczególności poprzez udzielenie wsparcia finansowego.
Wprowadzenie partnerstwa publiczno-społecznego jest wynikiem pozytywnych doświadczeń z funkcjonowania Partnerstw na Rzecz Rozwoju w ramach Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL, które wskazują, że instytucja partnerstwa może z powodzeniem wpływać na skuteczne rozwiązywanie problemów społeczności lokalnych. Uregulowanie tematyki partnerstwa w ustawie o działalności pożytku publicznego podyktowane było faktem, że jest to jedna z form współpracy, pomiędzy organem administracji publicznej a organizacjami pozarządowymi.
Partnerstwo może powstać z inicjatywy jednostki samorządu terytorialnego (gminy lub powiatu) oraz organizacji pozarządowej lub podmiotów, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, posiadających osobowość prawną.
Jawność wyboru partnerów zarówno publicznych jak i prywatnych polegałaby na ogłaszaniu zamiaru stworzenia partnerstwa. Sam wybór partnerów następowałby zaś w drodze negocjacji. Partnerzy, po złożeniu zgodnych oświadczeń woli, uchwalaliby statut i powoływali komitet założycielski. W związku z tym, że partnerstwo publiczno-społeczne ma działać w formie związku stowarzyszeń, uzyskiwałoby osobowość prawną, zgodnie z przepisami Prawa o stowarzyszeniach, tj. po uzyskaniu wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego.
Majątek partnerstwa ma pochodzić z wkładów partnerów, ze składek członkowskich partnerów oraz dochodów z majątku partnerstwa. Wkład może być pieniężny lub niepieniężny, pod warunkiem, że będzie przekazywany przez partnerów na fundusz statutowy i przeznaczany na realizację celów, dla których partnerstwo zostało powołane. Partnerstwo jednak nie będzie mogło prowadzić działalności gospodarczej, gdyż nie jest to konieczne dla osiągania celów partnerstwa.
Dla osiągnięcia swoich celów partnerstwa publiczno-społeczne będą mogły wykorzystywać nie tylko środki krajowe, ale również pochodzące z budżetu Unii Europejskiej,
Partnerstwo w nowej formule stwarza możliwości realizacji zadań przez różne podmioty, zarówno z punktu widzenia ich statusu formalno– prawnego, jak i wielkości struktury czy posiadanych zasobów, a zatem również przez podmioty małe, które samodzielnie nie są zdolne do realizacji określonych przedsięwzięć. Wprowadzenie tej zmiany ma na celu umożliwienie prowadzenia kompleksowych działań służących rozwiązaniu problemów społecznych na szczeblu lokalnym. Umożliwienie przystąpienia do partnerstwa przedsiębiorcy ma na celu wzmocnienie rozwoju ekonomii społecznej, w szczególności w zakresie reintegracji zawodowej osób znajdujących się w trudnej sytuacji na rynku pracy oraz aktywizację podmiotów odpowiedzialnych społecznie i prowadzących głównie działalność gospodarczą. Uznano bowiem, że formuła działań partnerskich jest najbardziej efektywna na poziomie gminy i powiatu, gdyż umożliwia bezpośrednią i osobistą współpracę wszystkich zainteresowanych środowisk, stwarzając podstawy do faktycznego budowania kapitału społecznego, połączonego z efektywnością działań.
W dobie rosnącego znaczenia współdziałania administracji publicznej i organizacji pozarządowych oraz podmiotów kościelnych w rozwiązywaniu problemów społeczności lokalnych szczególnie istotne są zmiany, które pozwolą na aktywne uczestnictwo przedstawicieli lokalnych organizacji pozarządowych i podmiotów kościelnych w procesie programowania i realizacji zadań publicznych poprzez partnerstwo publiczno-społeczne.
Partnerstwa publiczno-społeczno-prywatne - Lokalne Grupy Działania
Na dzień dzisiejszy obowiązują już przepisy regulujące kwestie związane z tworzeniem partnerstw publiczno-społecznych na obszarach wiejskich. Regulacje te znajdziemy
w ustawie z dnia 12 stycznia 2007r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich,
w zakresie tworzenia lokalnych grup działania (LGD) jako stowarzyszeń zrzeszających osoby fizyczne i prawne, w tym jednostki samorządu terytorialnego. Do tworzenia i działania lokalnych grup działania stosuje się przepisy o stowarzyszeniach. LGD oprócz walnego zebrania członków, zarządu i organu kontroli wewnętrznej, jest obowiązana posiadać radę, do której wyłącznej właściwości należy wybór operacji, które mają być realizowane w ramach opracowanej przez LGD lokalnej strategii rozwoju. LGD mogą prowadzić działalność gospodarczą służącą realizacji lokalnej strategii rozwoju i w zakresie określonym w ich statutach. Nadzór nad lokalnymi grupami działania sprawuje marszałek województwa.
Przy tworzeniu w/w przepisów wzięto pod uwagę doświadczenia instytucji partnerstw – lokalnych grup działania (LGD) tworzonych w Pilotażowym Programie „Leader +” w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-2006”
Jak wynika z danych ze strony www.fapa.org.pl w całym kraju w poprzednim okresie programowania utworzono prawie 150 LGD, w tym 9 w województwie śląskim:
1) www.razemnawyżyny.pl - Stowarzyszenie "Razem na wyżyny", Mykanów
2) www.spichlerz.org.pl - Lokalna Grupa Działania "Spichlerz Górnego Śląska", Koszęcin
3) www.bar.beskidy.org.pl - Fundacja Partnerstwo Dorzecza Kocierzanki i Koszarawy, Gilowice
4) www.jura-ppj.pl - Partnertswo Północnej Jury, Janów
5) www.perlajury.pl - Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania "Perła Jury", Łazy
6) www.lgd-brynica.pl - Związek Stowarzyszeń Lokalna Grupa Działania "Brynica to nie granica", Mierzęcice
7) www.leader-zywiec.pl - Związek Stowarzyszeń Lokalna Grupa Działania "Żywiecki Raj - Kotlina Tradycji i Turystyki", Żywiec
8) www.lgdbeskidslaski.pl - Związek Stowarzyszeń Lokalna Grupa Działania "Beskid Śląski Górom", Brenna
9) www.lgd-klobuck.pl - Lokalna Grupa Działania "Zielony Wierzchołek Śląska", Kłobuck
Więcej na temat tworzenia partnerstw na terenie obszarów wiejskich oraz pilotażowego programu LEADER+ w: Ryszard Kamiński, Krzysztof Kwatera „Jak budować Zintegrowaną Strategię Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach Pilotażowego Programu LEADER+? Poradnik dla animatorów Lokalnych Grup Dzialania, Fundacja Fundusz Współpracy, Warszawa 2005 (plik z załącznika poradnik dla animatorów LGD.pdf.)
Klaster turystyczny „Garncarska Wioska”
Założycielem klastra utworzonego w październiku 2007 r. w formie przedsiębiorstwa społecznego Garncarska Wioska Sp. z o.o. jest Nidzicka Fundacja Rozwoju NIDA. Przedsiębiorstwo powstało z inicjatywy partnerstwa nidzickiego w ramach Projektu „W stronę polskiego modelu gospodarki społecznej - budujemy nowy Lisków” realizowanego w ramach Programu Unii Europejskiej EQUAL. Celem projektu było utworzenie dobrze funkcjonującego i modelowego przedsiębiorstwa społecznego na wsi, złożonego z kilkunastu różnych podmiotów - organizacji i osób prowadzących działalność gospodarczą tworzących razem Klaster Turystyczny Garncarska Wioska. To przedsiębiorstwo społeczne będzie prowadziło pod wspólną marką - produkcję i usługi w zakresie garncarstwa, kowalstwa, krawiectwa, renowacji starych mebli, produkcji papieru czerpanego, agroturystyki i turystyki zielonej. To wreszcie nowa specjalizacja dla jednej z mazurskich wsi - Kamionki, gdzie ten projekt jest już realizowany oraz możliwość włączenia mieszkańców innych wsi z rejonu Nidzicy.
Przedsiębiorstwo zatrudnia 8 osób. Przedmiotem działalności Garncarskiej Wioski jest produkcja rzemieślnicza: wyroby krawieckie, ceramiczne, pamiątki, papier czerpany. Wioska organizuje szkolenia, seminaria i konferencje. Organizowane są tutaj warsztaty z witrażu, warsztaty ceramiczne oraz produkcji papieru czerpanego i malowania na szkle. W przyszłości w Garncarskiej Wiosce uruchomiona będzie także kuźnia. Głównym produktem Wioski jest wesele mazurskie, podczas którego można zasmakować potraw przygotowanych według starych receptur, uczestniczyć w obrzędzie weselnym ze śpiewem i tańcami przy ludowej muzyce.
Garncarska Wioska organizuje wizyty studyjne dla przedstawicieli samorządów, organizacji pozarządowych i biznesu. W Wiosce funkcjonuje Akademia Partnerstwa Lokalnego - program szkoleniowo doradczy w zakresie tworzenia partnerstw na rzecz rozwoju.
Marka "Garncarska Wioska" to:
- unikalność produktów i usług
- osadzenie ich w tradycji
- jakość wynikająca ze stosowania sprawdzonych technologii i wielowiekowej tradycji
- dopasowanie do oczekiwań klienta
Więcej na www.garncarskawioska.pl